Het maakproces in kaart brengen
Voor het in kaart brengen van het creatieve maakproces vind je modellen die fasen onderscheiden waaruit dat proces bestaat, en modellen die je een indicatie geven van waar je zit in het proces en waar je aandacht (hebt) besteed.
Fasenmodellen van het creatieve proces
Er is veel literatuur over het creatieve proces, vanuit vele invalshoeken. In het algemeen komt men met een aantal fasen die te onderscheiden zijn in dat proces. Een publicatie die de literatuur hierover, vooral uit het ‘creativiteitsonderzoek’ en de cognitieve psychologie, op een rij zet is het werk van: Sawyer (2012) Explaining creativity: The science of human innovation. Oxford University Press.
In het creativiteitsonderzoek waar Sawyer een overzicht van geeft, speelt de volgtijdelijkheid in de fasenmodellen van het creatieve proces een merkwaardige rol. Zij wordt ontkend te bestaan maar in het schrijven wordt ze feitelijk benadrukt. Zo valt de incubatiefase bij Sawyer na de eerste drie fasen en is het de overgangsfase naar fase vijf: Generate ideas.
Heuristische modellen van het creatieve proces
Een heuristisch model is op ervaring gebaseerd. Het is gericht op het vinden van voortgang in een proces, waarvan de vervolg- of eindstaat van het resultaat (nog) niet bekend is. Dit is bij maken en ook bij maakonderzoek het geval. Een heuristisch model geeft geen antwoorden maar mogelijkheden. Het verwacht dat de gebruiker ervan zelf ook inspanning levert, bijv. vanuit haar gedrevenheid het eigen maakproces voortdurend van impulsen te voorzien. Maakonderzoek zou je langs die weg kunnen formuleren als: een zoektocht naar ervaringen op het gebied van het vinden van voortgang in maken.
Lees verder: een voorbeeld van een fasenmodel en twee voorbeelden van heuristisch modellen: de maak(onderzoeks)ruit en de driedeling makend handelen, niet-makend handelen en beschouwen.
Lees verder: een werkvorm met de maak(onderzoeks)ruit.
Lees verder: waarom een fasenmodel problematisch is en het bijkomende, ook problematische, uitgangspunt dat maken problemen oplost, liefst stapsgewijs. Overigens relativeert ook Sawyer de fasen zelf enigszins.