Werkvorm Klein beginnen
Werken aan maakonderzoek is ontwerpend van aard. Het volgt een cyclisch proces, en er wordt gewerkt van klein naar groot, van lokaal naar interlokaal. Tegelijk ontstaan relaties naar de context waarin of waarvoor wordt gemaakt, soms in verbinding met grotere vraagstukken. Een gedicht dat poëtisch illustreert is dat van Remco Campert: “Verzet begint niet met grote woorden.” Dit gedicht kan worden gebruikt als de start van een inspirerende werkvorm waarin makers (in opleiding) samen onderzoeken hoe dit klein beginnen in het eigen maken werkt.
We zaten bij elkaar met een groep docenten van de master Kunsteducatie en de master Crossover. Onderwerp was: hoe werken we aan een onderzoekende omgeving met elkaar? Als opdracht kregen we mee: Leg in een klein groepje iets voor, in 10 minuten, van wat jij kenmerkend vindt voor de manier waarop je met onderzoeken bezig bent, en welke 
plek maken daarin heeft. De dag voor de bijeenkomst las ik de recent verschenen biografie van Remco Campert uit op de bank. Het gedicht: ‘Verzet begint niet met grote woorden’ was blijven hangen in mijn hoofd. Campert beschrijft zo raak hoe alles zo heel klein begint, en dat dit begin ertoe doet. Ik besloot het gedicht te printen en mee te nemen naar de docentenbijeenkomst. Ook onderzoeken begint voor mij altijd met iets kleins, en daar hamer ik ook op bij de studenten die ik lesgeef in de master kunsteducatie. Probeer iets, kijk hoe het werkt, stel het bij, wacht niet af, ga niet eerst 3 maanden lezen achter een bureau. Al zoekend, testend en werkend kom je dan steeds verder tot de kern van waar het je eigenlijk om gaat. Ik legde in ‘mijn’ 10 minuten het gedicht aan mijn groepsgenoten voor: 3 docent-makers vanuit de master Crossover, alleen tegelijk ook ontwerpers op het gebied van games, interactie en industrieel design. Ik vertelde hoe ik hiertoe was gekomen, en hoe het kleine voor mij, en het klein beginnen, ook in vormen van maakonderzoek zo van belang is. Ik vroeg hen naar hoe dat voor hen werkte. Zij lazen eerst de tekts. ‘Raak,’ zei de een. ‘Gaat het hier misschien om het zoeken naar de kern?’ vroeg de ander. ‘Is dit niet waar wij als ontwerpers het meest mee bezig zijn?’ Een van de ontwerpers gaf aan dat het klein beginnen, het van daaruit kunnen en mogen zoeken, uitproberen, experimenteren, voor hem de grootste stap was in het hele ontwerpproces. ‘Mijn advies is daarom ook: geef studenten de ruimte om dit proces te doorlopen, niet te snel ‘de vraag’ te willen formuleren. Als je kern eenmaal hebt, loopt de rest vanzelf.’ Een ander noemde het het zoeken naar de sweet spot, zoals je dat op een tennisracket hebt: precies die plek weten te vinden die niet alleen de kern pakt maar ook een begin van een uitwerking in zich verborgen heeft. De plek die alles samenpakt en beweging geeft. Zo ook werd de biljartmetafoor gebruikt: ‘de bal is de essentie van het probleem, ontwerpen is waar je hem raakt, hoe hard en op welke manier. Impact is of de bal het doel raakt…’
Commentaar van Arja Veerman
Voor mij was het heel verrassend hoe we vanuit het gedicht van Campert in slechts 10 minuten met elkaar in een gefocust gesprek belandden en wat dit aan herkenning, associaties en voorbeelden opriep; hoe je een bepaald ordeningsprincipe of een uitgangspunt in het maken ook kunt gebruiken in maakonderzoek en dit relatief eenvoudig lijkt te kunnen ‘laden’ met voorbeelden vanuit de eigen praktijk. Ik ga deze werkvorm zeker nog een keer gebruiken met studenten kunsteducatie in het komend seizoen.
Auteur gedicht: “Verzet begint niet met grote woorden.” Remco Campert.
Maker van de 10 minuten werkvorm: Bart van Rosmalen
Uitwerking van de werkvorm aan de eigen tafel: Arja Veerman
Deelnemers werkvorm: Irene van Peer, Jan-Willem Renger en Erik Swaagstra.
