Al schilderend het vlak zo snel mogelijk vullen om door de twijfel heen te werken
Het begin van een tekening betekent voor Jolanda dat ze vertrouwen moet vinden. Dit doet ze door het lege blad zo snel mogelijk te vullen. Actief schilderend. Dan is de eerste stap gezet.
“Ik sta in mijn atelier met een penseel in mijn handen. Ik wil beginnen met een nieuwe tekening. Op de vloer ligt een tapijt van wit papier en daarop en omheen liggen plantjes uit mijn tuin uitgestald. Ik kijk eerst naar die boerenkool. Wat is het eigenlijk voor een kleur, wat zal ik doen, met welke kleur zal ik starten? Dan is het daarna vooral het volgen van die plant. Hoe ziet hij er uit, zonder dat het direct een kopie wordt? Wat ik ook altijd voel bij het begin van zo’n tekening, en wat me altijd weer verbaast, is dat in een fractie van de tijd het gevoel van twijfel me bekruipt. Hoe dééd ik dat ook alweer!? Tegelijkertijd besef ik dat ik dit al 30 jaar doe. Waar zit dan de twijfel? Maar deze plant is toch weer totaal anders dan de vorige plant die ik onder handen had. Het is een kort moment van het gevoel van twijfel en vertrouwen inéén.
Dat eerste begin, dat begint eigenlijk altijd met een zo groot mogelijk gebaar. Ik sta op de tekening met een grote kwast in mijn handen. Ik heb een aantal van die grote dikke Chinese penselen. Ik heb meestal geen vast beginpunt. Bij deze tekening begon ik met het opzetten van de boerenkool, links onder op het papier. Ik volgde de plant. Ik ben geloof ik begonnen om licht- en donkerblauw op te zetten. Vervolgens ontstaat er een heel intuïtief proces, van steeds een andere plant pakken. Soms kom ik de andere plant al schilderend tegen. Maar het kan ook dat ik behoefte heb aan een andere vorm of kleur, dan kies ik iets, of ik zie iets liggen. Soms gebeurt dat vrij lukraak. Ik ben dat niet van te voren aan het plannen. Ik loop ook af en toe van de tekening af. Het gaat om zo snel mogelijk dat vlak ongeveer te vullen. Zo snel mogelijk… want ik werk toe naar een moment dat er iets staat waar ik iets van kan vinden.
Dat vullen van het vlak duurt ongeveer een uur, denk ik. En tussendoor kunnen daar best onderbrekingen zijn, hoor. Dat ik het ene deel van die plant heb gedaan en het dan toch even niet weet. Of dat ik een soort weerstand voel om naar de volgende te gaan. Het kan ook zijn dat dit proces zich over een dag uitsmeert. Dan is het hele papier vol. Ik loop er in en er omheen. Ik ga op een stoel staan en maak een fotootje. Wat gebeurt er als ik hem omdraai, als ik het beeld kantel? Of ik ga even eten. Het heeft er ook mee te maken dat ik heel nat werk. En ik weet inmiddels uit ervaring: als het zo kleddernat is dat er niks meer kan, dan is het dat voor die dag. Dan ben ik blij. Stap één is genomen! De geboorte is gelukt, we gaan nu kijken wat het kan worden. Dat maakt niet zoveel uit, dat komt wel.
‘s Avonds op de fiets naar huis gaat in m’n hoofd het proces nog wel even door. Ik denk erover. Dat is wel een heel erg fijn gevoel. Ik heb dan helemaal niet gekeken of het goed is of niet. Dat hoeft ook niet op dat moment. Dat kan ook morgen. Er is nu vooral de opluchting: de eerste stap is gezet!”
