Verzameling, een belangrijk onderwerp in maken
Bijna alle makers zijn verzamelaars. De verzamelingen worden aangelegd om op enig moment voor inspiratie te kunnen zorgen of mogelijkheden te openen, of om het juiste materiaal op het juiste moment voorradig te hebben. Verzameling vormt samen met Ruimte, een andere belangrijke onderwerp voor makers, een soort (uitgangs)basis in het werk.
Wat wordt er verzameld?
Het is zeer divers wat er allemaal verzameld wordt. Een greep: natuurtijdschriften, foto’s, connecties, documentaires, resultaten van experimenten met manipulatie van klanken, resultaten en producten van vooronderzoek, gedachtenfladders (in taal gevangen ideeën), klanken, geluiden, stenen, schelpen, literatuur, niet gebruikte ideeën, spullen uit de Kringloop, referentiematerialen, strategieën, getagde afbeeldingen die gebruikt wordt om doorheen te dwalen, gevonden spullen, de eigen werken en daaraan gelinkte werken van anderen, technieken die bewaard worden omdat ze bruikbaar zouden kunnen zijn, artikelen en boeken, grote hoeveelheden al dan niet zelfgemaakt bronmateriaal dat gebruikt wordt als ‘library’ of om losjes doorheen te gaan, eindeloze hoeveelheden bij voortduring verzamelde (aan)tekeningen, vormenverzamelingen, dagboeknotities, gekregen spullen en souvenirs.
Wat wordt er gedaan met het verzamelde?
Als het om kunstenaarsverzamelingen gaat, krijgen het verzamelen en het verzamelde vaak als enige de aandacht. Maar de verzamelingen worden natuurlijk ook ergens voor gebruikt, er wordt mee geïnteracteerd. De meest voorkomende interacties zijn doornemen en selecteren maar ook andere interacties komen (veel) voor zoals aanpassen, bewerken, doorontwikkelen, experimenteren, schetsen, spelen, analyse, bestuderen, ordenen, notities maken, overeenkomsten en verschillen bekijken, archiveren, digitaliseren, doorzoeken, bekijken, verkennen, reacties in kaart brengen, combineren, samenstellen, hergebruiken, maken, op voortgaan, opruimen, onderdelen weggooien, ont-zamelen en referenties of voorbeelden selecteren en bewerken. Een aantal van deze interacties kunnen ook plaatsvinden samen met een medemaker, opdrachtgever of toekomstige gebruiker. De verzamelingen zijn lang niet altijd geordend. Een ongeordende verzameling biedt andere mogelijkheden dan een geordende.
Wanneer worden verzamelingen aangelegd, onderhouden en ingezet?
Verzamelingen worden zowel voor de lange duur aangelegd en onderhouden als voor een specifiek project of werk. Ze worden met name in het eerste deel van een project of werk gebruikt, en daarnaast bij onderzoek en in mindere mate bij gelegenheden in het verloop van een project of werk.
Wat is de relatie tussen Verzameling en de andere belangrijke onderwerpen?
In het maakonderzoek zijn 10 onderwerpen naar voren gekomen die de maker belangrijk vindt, als het om maakprocessen gaat. Verzameling vormt samen met Ruimte, een van de andere belangrijke onderwerpen in maken voor makers, een soort (uitgangs)basis. Attitudes en manieren van werken in beide veranderen langzamer dan die in de andere hoofdonderwerpen. Ook zijn ze algemener gericht, dat wil zeggen: dat er aan verzamelingen en aan de ruimte, middelen en het ruimtegevoel vaak gewerkt wordt buiten de context van een specifiek project of werk. In de praktijk van het gebruik van verzamelingen zijn er, in de verhalen van de betrokken makers, met name verbindingen met de manieren van werken van Zoeken en Schetsen. In veel mindere mate zijn er verbindingen met die van Bewegen en Positioneren.
Generaliserend zou je kunnen zeggen dat de al genoemde rol van Verzameling om op enig moment voor inspiratie te kunnen zorgen of mogelijkheden te openen vooral gebeurt in samenhang met Schetsen, Zoeken en, in mindere mate, Bewegen en Positioneren.
Waarom en waarvoor hebben makers zoal verzamelingen?
Bijna alle makers koesteren hun verzamelingen. Hun omgeving wil hen nog al eens plagen met de verzamelingswoede. Maar uit het feit dat aan verzamelingen relatief veel tijd wordt besteed en ze vaak over een lange periode worden aangelegd en gebruikt, kunnen we afleiden dat ze een belangrijke bijdrage leveren. Uit de verhalen van de bij het onderzoek betrokken makers blijkt dat deze bijdrage bestaat uit toerusting en het bieden van meer samenhang.
Het aanleggen, onderhouden en gebruiken van verzamelingen over een lange duur leidt tot meer interne samenhang. En dat gebeurt dan op een niet erg expliciete of dwingende wijze, het laat voldoende ruimte. Veel verzamelingen worden voor de langere duur aangelegd, voor mogelijk gebruik, en in projecten of werk voor specifiek gebruik. De bijdrage van de verzameling is dan voor de maker toerustend: ‘als die situatie, die combinatie zich voordoet, dan heb ik iets dat daarbij kan inspireren, helpen of me een andere kant wijzen.’ Een tweede onderscheid van belang is of het verzamelde materiaal (fysiek maar ook niet-fysiek, denk aan regels of informatie) zelf van waarde is voor het maken of door inspiratie of ontwikkeling van waarde kan worden. Deze indeling is natuurlijk niet strikt maar geeft wel aan wat er speelt bij het aanleggen, onderhouden en gebruiken van verzamelingen.
In het artikel Een palet van manieren van werken rond Verzameling worden aan de hand van deze indeling een vijftigtal makersverhalen op een rij gezet waarin verzamelingen een rol spelen.
Verder lezen: in de literatuur is er soms aandacht voor wat kunstenaars verzamelen. Zonder enige pretentie van volledigheid kijken we hier naar enkele publicaties over dergelijke verzamelingen.
