Competitie, weerstand en samenwerking

Dan begin je dus als ontwerper met 3-0 achter.

“Een recent project waar ik aan gewerkt heb is het ontwerp voor het Willibrordusplein in de Pijp in Amsterdam. De opdracht kwam twee jaar geleden van de gemeente Amsterdam omdat er een tekort is aan openbare ruimte in de stad. Ze willen parkeren anders organiseren door onder andere een grote ring van vijf ondergrondse parkeergarages te realiseren waardoor steeds meer verkeer naar buiten de binnenstad verplaatst wordt. Eén van de plekken voor zo’n garage is het Willibrordusplein. Dat is al een bestaand plein dat functioneert als speel- en ontmoetingsplek. De opdracht was om een ontwerp te maken voor het Willibrordusplein, inclusief toegangshuisjes, een hellingbaan en noodvoorzieningen voor de daaronder gelegen nieuw te bouwen parkeergarage. De gemeente had bedacht een wedstrijd te organiseren om een winnend ontwerp te krijgen. Ze nodigde drie landschapsarchitecten uit; naast mijzelf waren dat Annemiek en Rob. Het idee was dat wij allemaal een plan zouden maken, daar zou de gemeente één uit kiezen en gaan met één ontwerp mee verder gaan. De vraag vanuit de gemeente kwam bij Rob als eerste binnen, want die had recent al het de verbouwing van het Beuningen plein ontworpen met een parkeergarage eronder. Omdat dit een vergelijkbare opgave was, vroeg de gemeente hem eerst. Aan Rob had de gemeente laten weten er een prijsvraag van te willen maken. Wie raadt hij aan als andere kandidaten? Annemiek zat bij Rob in het kantoorgebouw en mij kende hij via Annemiek, en hij gunde het ons wel en gaf onze namen door. Zo werden wij ook gevraagd. Annemiek is een collega van mij op Larenstein, maar we hadden nooit eerder samengewerkt. In het vakgebied hou je elkaar een beetje in de gaten. Zo heeft Rob onze namen aangedragen en zijn we bij elkaar gekomen. Toen we samen kwamen, kwamen we al vrij snel er achter: je kan dit niet middels een prijsvraag doen! Normaal bij prijsvragen werk je in het geheim, maar dit was een prijsvraag waar ze ons meteen met de hele gemeenschap in contact wilden brengen. Ze wisten dat we weerstand zouden krijgen. Dus ze wilden dat wij de gesprekken en vergaderingen in gingen, de info-avonden, met z’n drieën en dan alle 3 een plan zouden maken. Dat was best pittig! Ik had al gezien dat er veel mensen tegen de parkeergarage waren. Op social media en in de media had ik al vele signalen van weerstand van bewoners gezien. Oh mijn god, nu moeten we een plein gaan ontwerpen… En ik kon de opdracht heel erg goed gebruiken, moet ik eerlijk zeggen. Het was heel erg leuk ook met die anderen in gesprek. Moet ik dit nou teruggeven? Dit wordt helemaal niks.. zo veel weerstand, waar begin ik aan? En dat de gemeente nu al had bedacht met een plan te beginnen.. Dan begin je dus als ontwerper met 3-0 achter, want je moet door een gigantische weerstand heen zien te komen. Dan moet je ook nog een leuk plein zien te ontwerpen waar op gespeeld gaat worden nota bene! Toen hebben we aan de gemeente voorgesteld: we vinden dat idee van een prijsvraag geen goed plan, want dan laat je 3 ontwerpen maken, maar dan moeten al die mensen gaan kiezen. Dat gaat niet werken. Dus we hebben een ander traject voorgesteld: zet ons bij elkaar, want we hebben allemaal een generieke houding, maar ook onze eigen expertise. Je kunt als gemeente dan zeggen tegen de bewoners: ‘We hebben er een team van gedegen experts op gezet zodat het van meerdere kanten bekeken wordt. Op die manier komen we met een plan bij jullie.’ Omdat een plein zo complex is, is het bijna onmogelijk dat door één persoon te laten ontwerpen. Met z’n drieën kunnen we er écht over nadenken. Uiteindelijk hebben wij samen een heel plan opgesteld, inclusief een planning en stappen en aan de gemeente voorgelegd. Dat hebben we vrij traditioneel gedaan; inventarisatie, analyse, schetsontwerp, voorlopig ontwerp, definitief ontwerp en raming daarna naar werktekeningen. Dat was het traject waar we in zouden gaan werken en die fases hebben we opgeknipt en we hebben gezegd: we gaan onderzoek doen. We gaan ook praten met mensen en we willen een ontwerpgroep opzetten waar een aantal bewoners zich voor kunnen aanmelden en mét ons in een soort workshopsessies naar een schetsontwerp en voorlopig ontwerp toe te werken. Kinderen bevragen we in aparte workshopsessies. Vervolgens presenteren we dit centraal. Dan heb je informatieavonden met zo’n 80 à100 man. Dan leggen we dat vast, en dan gaan we door naar de volgende stap omdat je dan een beetje bij kunt stellen, maar ook stapsgewijs een kader kunt bouwen van eerder genomen besluiten. Want we wisten al: we zullen de hele tijd moeten bijstellen. Op zich een proces dat eigen is aan ontwerpen van schets tot detail. Van te voren leek het alsof er veel mensen tegen waren. Maar in de praktijk bleek dat wel mee te vallen. We zijn enquêtes gaan inzetten om te kijken hoe de meningen in de wijk verdeeld waren. Zo konden we ideeën testen. Toen bleken lang niet zo veel mensen tegen te zijn als verwacht.”